Samenwerken met informele zorg
Samenwerken met informele zorg: serious game en competentieprofielen voor het samenspel
Om de ouderenzorg in de toekomst te kunnen blijven vormgeven, is een belangrijke oplossingsrichting de samenwerking met informele zorg: naasten, vrijwilligers en andere betrokkenen. Dit vraagt om een ander samenspel dan tot nu toe: zorgmedewerkers voeren de zorgtaken uit, anderen pakken activiteiten vanuit welzijn en welbevinden op. Hoe ziet dit toekomstige samenspel eruit? Wie zijn betrokken en hoe zorg je dat dat goed samen werkt? Wat vraagt het van de zorgmedewerkers? En hoe ga je het gesprek met naasten aan?
We lichten hier twee concrete instrumenten uit om je daarmee op weg te helpen. De Hogeschool Utrecht heeft een overzicht gemaakt wat Samen optrekken vraagt van naasten, vrijwilligers en beroepskrachten. En Kennisland heeft de serious game ‘Samen de ouderenzorg van morgen kiezen’ ontwikkeld om de dialoog aan te gaan met ouderen, mantelzorgers, zorgmedewerkers, familieleden en andere betrokkenen over de toekomst van de ouderenzorg. Het kan iedereen die betrokken is bij ouderenzorg helpen bij het maken van keuzes.
Samen optrekken
Het samenspel vraagt dat beroepskrachten in zorg en welzijn (waaronder sociaal werkers en verpleegkundigen), naast interdisciplinair samenwerken, ook goed in staat moeten zijn om met informele zorgverleners samen te werken en hen waar nodig te ondersteunen. Naasten (zoals mantelzorgers), vrijwilligers en beroepskrachten zullen samen een team moeten vormen om in een gelijkwaardige relatie de zorgontvanger en soms ook anderen die zorg nodig hebben, te ondersteunen.
In de onderzoekslijn Zorg in Balans van het lectoraat Participatie, Zorg en Ondersteuning (Kenniscentrum Sociale Innovatie) staat het verbeteren van de samenwerking tussen formele en informele zorgverleners centraal. Er werden de afgelopen jaren samen met het werkveld competentieprofielen ontwikkeld waarin beschreven werd welke professionele competenties van belang zijn waar het gaat om samenwerken met informele zorgverleners in specifieke situaties. Vanuit het project Beter Samenwerken met Informele Zorg is deze handreiking het resultaat.
Naasten zullen samen een team moeten vormen om in een gelijkwaardige relatie de zorgontvanger te ondersteunen.
Je vindt er competenties van sociaal werkers en verpleegkundigen met 1) direct naasten, 2) in het bredere netwerk en 3) in het zorglandschap.
Download de publicatie hier: Samen optrekken
Spel over vijf oplossingsrichtingen
In het spel, ‘Samen de ouderenzorg van morgen kiezen’, komen vijf oplossingsrichtingen voor de ouderenzorg aan bod: technische innovaties, informele zorg, minder zorg, hulp door de buurt en zorg anders organiseren.
De serious game bestaat uit een verhaal van een oudere die zes keer een keuze moet maken in een situatie waar zorg nodig is. Bij elke vraag staan vier concrete oplossingen en een team van spelers kiest een van de opties. Bijvoorbeeld, als oudere ben je duizelig en wil je naar de huisarts, maar je kunt niet zelf gaan. Wat doe je? Een familielid vragen? Een taxiservice? Of liever beeldbellen? De spelers bepalen samen welke optie het beste lijkt, en waarom.
De vijf scenario’s zijn geen klip-en-klare oplossingen, maar richtingen die een ouderenzorgorganisatie samen met betrokkenen kan besluiten in te slaan. Het ene scenario is niet beter dan het andere. Bij alle vijf scenario’s bestaan er kansen en zorgen en voor alle vijf scenario’s komen er aanbevelingen uit de gesprekken. Kennisland heeft de serious game doorontwikkeld naar een methode die is in te zetten voor andere ouderenzorgorganisaties. Ouderenzorgorganisatie Tangenborgh heeft de serious game bijvoorbeeld ingezet bij de jaarlijkse medewerkersdialogen.
Scenario Informele zorg
We doen een groter beroep op informele zorg. Naasten en familie worden ingezet en door de zorgorganisatie als partner gezien in de ondersteuning van ouderen. Ook andere ongekwalificeerde mensen worden ingezet; studenten, migranten en mensen met een bijstandsuitkering.
Kansen van dit scenario zijn bijvoorbeeld dat uitwisseling tussen generaties een verrijking is voor alle partijen. Mantelzorgers die beter samenwerken met formele zorg, werken efficiënter en raken minder snel overbelast. Het beter betrekken van mantelzorgers bij formele zorg ontlast zodoende mantelzorgers, én verlicht het werk van professionele zorgverleners.
Zorgen zijn er ook, bijvoorbeeld dat onze maatschappij er niet op is ingericht dat we voor onze zorgvragen op familie en naasten moeten rekenen. En niet iedereen heeft vanzelfsprekend een netwerk om zich heen, maar iedereen verdient dezelfde kansen op zorg. Als we mensen gaan verplichten om iets in de zorg te doen, kan dat averechts werken.
Aanbevelingen vanuit de gesprekken en de serious game zijn:
• Bouw een netwerk om de cliënt heen waarin formele en informele zorgverleners samenwerken, maar doe dit zorgvuldig zodat iedereen zijn rol en verantwoordelijkheid kent.
• Zet een vraag- en aanbodsysteem op voor een goede match tussen vrijwilligers en hulp/zorgvragen waarbij wordt uitgegaan van wederkerigheid. Hoe kan de persoon met een zorgvraag ook van betekenis zijn en iets terugdoen voor de wijk?
• Overnemen van zorg kan, maar alleen als de informele zorggever gemotiveerd is en de zorgtaken niet te complex zijn.
Ben je geïnteresseerd in de serious game? Neem dan contact op met Ferry Nagel (fn@kl.nl) of Sarai Zwinnen (sz@kl.nl).
